تهران امروز بداهه‌نوازی بدون هارمونی است!

مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی گفت: استفاده از ظرفیت‌های دیجیتال، نوآوری، خلاقیت و بهبود سیستم‌های مدیریت بحران می‌تواند مسیر آگاهی‌بخشی و پیشگیری را تقویت کرده و تاب‌آوری واقعی را در جامعه نهادینه نماید.

به گزارش خبرنگار سایت خبری تحلیلی تیتر داغ، نشست تخصصی روز جهانی کاهش خطر سوانح و کرسی یونسکو در مدیریت سوانح طبیعی، عصر امروز دوشنبه ۲۱ مهرماه ۱۴۰۴، با حضور سیدامیرحسین گرکانی رئیس پژوهشکده سوانح طبیعی، اطهره نژادی مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی، جمعی از متخصصان و اصحاب‌ رسانه، در محل پژوهشکده سوانح طبیعی برگزار شد.

اطهره نژادی مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی

اطهره نژادی، مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی، در این نشست تخصصی گفت: روز جهانی کاهش خطر تنها یک شعار یا مناسبت نیست که فقط گردهم آییم و گفتگویی داشته باشیم و سپس تا سال آینده راه خود را ادامه دهیم.

وی ادامه داد: امیدوارم هم‌افزایی ظرفیت‌ها و تعهد به پیگیری، ما را به اندیشه‌هایی قابل پیاده‌سازی در این سرزمین برساند.

مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی افزود: تن رنجور سرزمین ما از ایده‌ها و نظرات عاریتی و از تصمیم‌گیری‌های بدون توجه به مقیاس زمان و مکان و بدون هارمونی مسئولان متصدیان امر به اندازه کافی زخم خورده است. تاب‌آوری زمین، جامعه و طبیعت حدی دارد که باید مراقب آن بود.

نژادی بیان کرد: در طبیعت این حدود به آستانه‌های اکولوژیک معروف‌اند، در شهرها به پایداری و در جامعه به جامعه سازگار تعبیر می‌شوند و تا حدود زیادی می‌توانند همپوشانی داشته باشند. لازم است ترمینولوژی هر یک از این مفاهیم به‌صورت تخصصی مورد بررسی قرار گیرد.

وی در ادامه گفت: در این فرصت کوتاه تلاش می‌کنم از واژه‌های تخصصی در قالب ترمینولوژی هنر استفاده کنم. آنچه در بحث آمایش سرزمین مطرح می‌شود و از آن با عنوان برنامه‌ریزی فضایی یاد می‌کنیم، شاید در قالب هنر بهتر درک شود؛ چرا که با چنین نگاهی شاید مفاهیم کلیدی در ذهنمان ماندگارتر شوند.

مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی افزود: وقتی از بداهه‌نوازی سخن می‌گوئیم، یعنی از هماهنگی فاصله گرفته‌ایم. از سوی دیگر، زمان صرفاً یک خط نیست، بلکه مجموعه‌ای از توده لحظات است که هر کدام مختصات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خاص خود را دارند. مکان نیز بستر نیست؛ بلکه صحنه تغییرات دائم است. این همان جایی است که در برنامه‌ریزی‌ها دچار خطا می‌شویم؛ چرا که بسیاری از مدیران می‌گویند بسترسازی کرده‌ایم، در حالی که بستر در تغییر مداوم است و با نگاه استاتیکی قابل برنامه‌ریزی نیست.

نژادی ادامه داد: اگر از منظر فلسفه به موضوع هنر نگاه کنیم، درمی‌یابیم که امروز در شرایطی زندگی می‌کنیم که الگوهای کلان اقتصادی، اقلیمی، فرهنگی و حتی اخلاقی در هم تنیده و متناقض شده‌اند. در چنین جهانی، انسان‌ها و شهرها هر یک ملودی خود را می‌نوازند، بی‌آنکه ضرورتاً به هارمونی کلی متعهد باشند.

وی یادآور شد: اگر بخواهم این گفتمان را در سطح شهری تبیین کنم، باید بگویم شهر امروز استعاره‌ای از زیست شهری بدون برنامه‌ریزی هماهنگ است، تهران امروز بداهه‌نوازی بدون هارمونی است؛ هر بخش، هر سازمان و هر شهروند در مسیر خود عمل می‌کند، بی‌آنکه کل شهر قطعه‌ای هماهنگ بنوازد. سازه‌ها رشد می‌کنند، خیابان‌ها تغییر می‌کنند، جمعیت مهاجرت می‌کند و این تغییرات رصد نمی‌شود.

مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی، تأکید کرد: در چنین شرایطی تاب‌آوری از بین می‌رود؛ چرا که تاب‌آوری نیازمند هماهنگی و ضرب‌آهنگ مشترک است. در غیر این صورت، موسیقی حاصل، ناهماهنگ و ناپایدار خواهد بود. تاب‌آوری یعنی هماهنگ شدن در بی‌نظمی، بازسازی در فروپاشی و یافتن هارمونی در میان ناهماهنگی‌ها.

نژادی ادامه داد: در آمایش سرزمین، تعریفی که داریم این است که آمایش یعنی یافتن نظم در بی‌نظمی. اگر در گذشته، هارمونی شهر در قالب نظم هندسی، تناسب معماری یا هماهنگی اجتماعی مطرح می‌شد، امروز باید آن را در توانایی سیستم‌های شهری برای ادامه حیات در بحران‌ها جست‌وجو کرد.

وی در ادامه‌ گفت: تهران، بم، گرگان، یزد و اهواز همگی در معرض تهدیدند؛ تهدیدهایی که دیگر تصادفی نیستند، بلکه پیامد بی‌نظمی در مدیریت سرزمین‌اند. این تهدیدها نتیجه توسعه بی‌قاعده، ساخت‌وسازهای ناایمن و بی‌توجهی به اقلیم و طبیعت به عنوان بستر حیات هستند.

مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی بیان کرد: هر یک دلاری که برای کاهش خطر سوانح هزینه شود، بین ۴ تا ۷ دلار صرفه‌جویی در هزینه‌های پاسخ و بازسازی ایجاد می‌کند. این یعنی یافتن هارمونی در دل آشوبی که با آن روبه‌رو هستیم؛ اما در ایران همچنان روند کاری ما به‌گونه‌ای است که هزینه‌ها پس از وقوع حادثه انجام می‌شود.

نژادی افزود: سالانه تنوع گسترده‌ای از سوانح طبیعی کشور را در می‌نوردد و خسارت‌های فراوانی به شهرها وارد می‌کند و زیرساخت‌های حیاتی را تحت تأثیر قرار داده یا تخریب می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد که بحران دیگر استثنا نیست، بلکه قاعده این سرزمین است.

وی تصریح کرد: در مناطق شهری متراکم و فرسوده، مناطقی در تهران وجود دارد که به دلیل تراکم جمعیت، فقر و بافت‌های سست عمرانی، در صورت وقوع زلزله با فاجعه‌ای ملی روبه‌رو خواهیم شد. این فاجعه را نباید تنها از منظر ویرانی زیرساخت‌ها و سازه‌ها دید، بلکه باید از منظر اجتماعی و پیوندهای گسترده‌ای که ساکنان تهران با سایر نقاط کشور دارند، به آن نگریست.

مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی گفت: با این حال، همین مناطق در دل خود سرمایه‌ای عظیم دارند و آن سرمایه، مردم هستند. اگر در طرح‌های تاب‌آوری مشارکت داده شوند، از ایجاد فضاهای سبز کوچک گرفته تا آموزش مدیریت بحران و بازسازی مشارکتی، می‌توانند از ناهماهنگی، هماهنگی بسازند.

نژادی تأکید کرد: شاید هارمونی گمشده جهان امروز، بازسازی رابطه انسان و شهر باشد. سرمایه‌گذاری در تاب‌آوری فقط به معنای هزینه‌کرد در ساخت‌وساز و زیرساخت نیست، بلکه به معنای بازسازی پیوند میان انسان و سرزمین است.

وی ادامه داد: برای رعایت زمان از ارائه آمار تفصیلی شهرهای درگیر بحران در جهان صرف‌نظر می‌کنم، اما باید گفت حکمرانی مؤثر به معنای درگیر کردن تمامی بازیگران و گروه‌داران است. از واژه «ذی‌نفعان» استفاده نمی‌کنم، چرا که ممکن است برخی ذی‌نفع نباشند، اما به‌دلیل تأثیر تصمیمات نادرست، زندگی آن‌ها و پیرامونشان دچار مشکل شود.

مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی افزود: برنامه عمران ملل متحد اصطلاحی دارد با عنوان «توسعه مبتنی بر آگاهی از خطر»؛ بدین معنا که باید اطلاع‌رسانی مؤثر انجام دهیم و داده‌هایی را در قالب داده‌های ثبتی و اطلاعات معتبر در اختیار مردم قرار دهیم.

نژادی در پایان سخنان خود اظهار داشت: استفاده از ظرفیت‌های دیجیتال، نوآوری، خلاقیت و بهبود سیستم‌های مدیریت بحران می‌تواند مسیر آگاهی‌بخشی و پیشگیری را تقویت کرده و تاب‌آوری واقعی را در جامعه نهادینه نماید.

خبرنگار: صمد یوسفی