نگاهی به انتظارات معلولان و درخواست‌های آن‌ها از رئیس سازمان بهزیستی کشور

به گزارش تیتر داغ: سازمان بهزیستی کشور به موجب لایحه قانونی سال ۱۳۵۹ و در جهت تحقق مفاد اصول سوم، بیست‌ و‌ یکم و بیست‌ و‌ نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، از ادغام ۱۶ سازمان، نهاد، مؤسسه و انجمن تشکیل شد تا با ارائه حمایت‌های غیر‌بیمه‌ ای و تکیه بر مشارکت‌های مردمی در جهت گسترش خدمات توانبخشی، حمایتی، بازپروری، پیشگیری از معلولیت‌ها، آسیب‌های اجتماعی و کمک به تأمین حداقل نیاز‌های اساسی گروه‌های کم درآمد اقدام کند.

محمدعلی فیاض‌بخش، اولین رئیس سازمان بهزیستی کشور بود، او در سال ۱۳۵۹ رئیس سازمان بهزیستی کشور شد و در هفتم تیرماه ۱۳۶۰ به شهادت رسید، پس از آن محمود روحانی بر صندلی ریاست بهزیستی تکیه زد، ابوالفضل اجاره‌دار نیز به مدت سه‌و‌نیم ماه و حجت‌الاسلام جواد اژه‌ای از آبان سال ۶۱ تا بهمن سال ۶۳ بر مسند ریاست بهزیستی نشست.

محمد یاری‌گر‌روش، متخصص اطفال نیز از بهمن ۶۳ تا شهریورماه سال ۷۰، محمدرضا محمدی از سال ۷۰ تا ۷۳ و سید محمد جزایری از سال ۷۳ تا ۷۶ سکان‌دار سازمان بهزیستی بودند، غلامرضا انصاری بین سال‌های ۷۶ تا ۸۰، محمدرضا راه‌چمنی پزشک و عضو هیأت علمی (از مهرماه ۱۳۸۰ تا مهرماه ۱۳۸۴) نیز هدایت این سازمان را بر عهده داشت.

ابوالحسن فقیه، احمد اسفندیاری (به مدت ۱۶ ماه سرپرستی سازمان بهزیستی) و همایون هاشمی از دیگر رؤسای سازمان بهزیستی بودند، انوشیروان محسنی بندپی به مدت حدود سه سال (از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷) و وحید قبادی دانا نیز به مدت حدود سه سال (از دی‌ماه ۱۳۹۷ تا چهارم آبان‌ماه ۱۴۰۰) ریاست و هدایت سازمان بهزیستی را برعهده داشت.

علی‌محمد قادری به‌عنوان پانزدهمین رئیس سازمان بهزیستی کشور در حالی بر صندلی ریاست سازمان بهزیستی تکیه زده است.

وی در سال ۱۳۵۸ در تهران متولد شده و در حال حاضر، دانشجوی دکتری مدیریت دولتی است. فعالیت در سامانه ۱۳۷ شهرداری تهران، مدیرعامل و عضو هیأت‌مدیره هلدینگ گردشگری و حمل و نقل بنیاد مستضعفان، مدیرکل سازمان بهزیستی استان همدان و تهران، قائم‌مقام اداره کل بازرسی بهزیستی کشور، معاون مدیرکل حوزه ریاست سازمان بهزیستی کشور و مسئول پیگیری ویژه بهزیستی در وزارت رفاه از جمله سوابق کاری رئیس جدید سازمان بهزیستی است.

منصور شادکام، قائم‌مقام انجمن نابینایان ایران در خصوص انتظارات جامعه معلولان از رئیس جدید سازمان بهزیستی گفت:در شرایط فعلی کشور، معلولان با مشکلات زیادی مواجه هستند و سطح مطالبات و انتظاراتشان از مسئولان بالا‌تر رفته است همچنین افزایش هزینه‌های زندگی از یک سو و رشد بیرویه قیمت تجهیزات کمک‌توانبخشی این قشر که به شدت به آن نیاز دارند، باعث شده معلولان در تنگنا‌های زیادی قرار بگیرند.

شادکام افزود: سازمان بهزیستی با مشکلات ساختاری زیادی روبه رو است،  یکی از این مشکلات شرح وظایف متعددی است که بر دوش این سازمان گذاشته شده و از طرفی دیگر، متناسب با این مسئولیت‌ها بودجه‌ای در اختیار این سازمان قرار نمی‌گیرد، به همین دلیل است که شاهد هستیم قانون جامع حمایت از حقوق معلولان در سال‌های اخیر اجرایی نشده و در ارتباط با تجهیزات کمک‌توانبخشی نیز همین مسئله صدق می‌کند.

در واقع نیاز معلولان به تجهیزات فناورانه روز دنیا که قیمت آن‌ها نیز بسیار افزایش یافته است، با میزان بودجه‌ای که بهزیستی در زمینه تجهیزات در اختیارش قرار می‌گیرد، بسیار فاصله دارد. به طوری که پاسخگوی نیاز ۵ درصد مددجویان سازمان هم نیست.

مسئله‌ی دیگر در این ارتباط، عدم برنامه‌ریزی مشخص و یک شیوه‌نامه در خرید و توزیع تجهیزات کمک‌توانبخشی است، سال‌ها است که رؤسای سازمان بهزیستی و معاونت توانبخشی ادعای ارائه یک شیوه‌نامه در زمینه تجهیزات را می‌کنند و یک سامانه الکترونیک که مددجویان بتوانند از طریق آن نیاز‌های خود را ثبت کنند که هر دوی آن‌ها تا به حال عملیاتی نشده است.

شادکام افزود: «نکته‌ی دیگر در ارتباط با تجهیزات کمک‌توانبخشی، خرید کارشناسی و متمرکز این تجهیزات از سوی سازمان بهزیستی است. آسیب دیگری که در حال حاضر وجود دارد، این است که سازمان بهزیستی بودجه خرید تجهیزات را به استان‌ها می‌دهد، این بودجه در سطح شهرستان‌ها توزیع می‌شود و دیگر پولی برای خرید تجهیزات گران قیمت و فناورانه که مورد نیاز دانشجویان است باقی نمی‌ماند.

برای مثال برجسته نگار هوشمند که یک تبلت بریل ویژه نابینایان است یا ویلچر برقی برای معلولان جسمی حرکتی، از جمله تجهیزاتی هستند که باید به صورت متمرکز توسط خود سازمان خریداری شده و با یک نگاه کارشناسی دقیق، در اختیار معلولان نیازمند قرار بگیرد.

سال گذشته نیز رئیس وقت سازمان بهزیستی قول خرید ۱۰۰ دستگاه برجسته نگار هوشمند به نابینایان را داد که متأسفانه تنها ۳۰ دستگاه خریداری شد و امیدواریم مدیران جدید، نگاه مثبت‌تری نسبت به نابینایان و نیاز‌های آن‌ها داشته باشند.»

قائم‌مقام انجمن نابینایان ایران گفت: در همه جای دنیا تجهیزات توانبخشی از طرف دولت‌ها حمایت و پشتیبانی می‌شود و نهاد‌های بیمه‌گر تجهیزات معلولان را مانند دارو پشتیبانی می‌کنند، اما چنین ساز و کاری در ایران وجود ندارد، اگر بخواهیم مسائل و مشکلات جامعه معلولان در زمینه‌های مختلف مانند اشتغال، تجهیزات توانبخشی، توامندسازی اقشار مختلف معلولان و دسترس‌پذیری مبلمان شهری که یکی دیگر از چالش‌های جدی این قشر است را برطرف کنیم، راهی نداریم مگر آنکه دولت حمایت خود را از سازمان بهزیستی ده‌ها برابر افزایش دهد و به معلولان به چشم یک شهروند درجه‌ی دو نگاه نکند.

مدیران دولت و در رأس آن مدیران سازمان بهزیستی باید بدانند حمایت از معلولان و رفع مشکلات آن‌ها یک وظیفه‌ی قانونی، دینی و شرعی است و به معلولان از سر لطف و با نگاه ترحم‌آمیز نگاه نکنند.

درباره‌ی رئیس جدید سازمان بهزیستی نکات زیادی را می توان مورد توجه قرار داد برای مثال حجت‌الله عبد‌الملکی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ارتباط با رئیس جدید بهزیستی بیان کرده است: یکی از مأموریت‌های رئیس جدید سازمان بهزیستی این است که همه تلاش خود را به کار ببندد تا یک زندگی و معیشت مناسب را برای این گروه مخاطب ما که عزیزترین‌ها در جمهوری اسلامی هستند، فراهم کنند. نگاه کلان ما در این ارتباط، آن است که حتماً جلب مشارکت مردم خیّر و خیران را داشته باشیم.

این در حالی است که قطعاً وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی  می‌داند برای معیشت معلولان ماده ۲۷ قانون حمایت از حقوق معلولان پیش‌بینی شده است و در این قانون، صراحتاً اشاره شده که دولت مکلف است کمک‌هزینه معیشت افراد دارای معلولیت بسیار شدید و یا شدید فاقد شغل و درآمد را به میزان حداقل دستمزد سالانه تعیین و اعتبارات لازم را در قوانین بودجه سنواتی کشور منظور کند لذا اگر عبد‌الملکی و رئیس جدید سازمان بهزیستی می‌خواهند مشکل معیشت معلولان را برطرف کنند، به جای آن که در سطح کلان چشم امیدشان به خیّران باشد، با رایزنی‌های مجدانه در هیئت دولت در قانون بودجه سال ۱۴۰۱، بودجه مورد نیاز اجرای ماده ۲۷ قانون جامع حمایت از حقوق معلولان را تأمین کنند تا معلولان بتوانند تا حدی با این تورم افسار‌گسیخته دست و پنجه نرم کنند.

همچنین وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ارتباط با علی محمد قادری گفته است: در انتخاب رئیس سازمان بهزیستی به غیر از پنج معیار قبلی، بنده معیار ششمی را نیز اضافه کردم و آن این است که فرد منتخب باید متعلق به همین جامعه و همین سازمان باشد. محل خدمت قبلی وی در بنیاد مستضعفان نیز مدیرعاملی یکی از هُلدینگ‌های بنیاد بود.

در این ارتباط نیز باید گفت: بررسی سابقه کوتاه مدیریتی ایشان به‌عنوان مدیرکل بهزیستی در دو استان تهران و همدان، کارنامه قابل توجهی را نشان نمی‌دهد و مدیریت در رأس یک هُلدینگ اقتصادی و سیاحتی با سازمانی مانند بهزیستی که عمده مشکلات و آسیب‌های آن اجتماعی است، بسیار متفاوت است.

یکی دیگر از مشکلات جدی سازمان بهزیستی در سال‌های اخیر، عدم حضور مدیران متخصص در سطوح مدیر‌کل و معاونت‌های سازمان بوده است. حالا، اما علی‌محمد قادری در این ارتباط گفته است: رویکرد ما برای انتصاب مدیران، مبتنی بر شایسته‌سالاری است.» او افزوده است: «نگاهمان به‌کارگیری نیرو‌های جوان، انقلابی، متعهد و متخصص است، لذا در این راستا کمیته انتصابات را تشکیل دادیم و این کمیته مسیر بررسی ماهیت رزومه‌های مدیران در سطوح مختلف را در ستاد پیگیری می‌کند.

منصور شادکام در این ارتباط نیز اظهار کرد: یکی از انتظارات ما از ریاست سازمان بهزیستی این است که برای معاونت‌های تخصصی به ویژه معاونت توانبخشی، دفتر تجهیزات، مراکز روزانه و شبانه، پیشگیری و توانمندسازی، اشتغال و حوزه مسکن نفراتی منصوب شوند که از جنس همین سازمان بهزیستی باشند، از مدیرانی استفاده شود که جوان، پر انرژی، انقلابی، مردمی، متعهد و متخصص باشند. در غیر این صورت، در بر همان پاشنه‌ی سال‌های اخیر خواهد چرخید و مدیران ناآگاه نمی‌توانند مشکلات اعضای جامعه هدف خود را برطرف کنند.

شادکام بیان کرد: طرح‌های مرتبط با سازمان بهزیستی نیز باید کارشناسی باشد و ما از بهزیستی انتظار داریم در خصوص پروژه‌هایی مثل مراکز مثبت زندگی با سمن‌های ویژه معلولان مشورت شود، در همین طرح مراکز مثبت زندگی، متأسفانه مشکلات فراوانی وجود دارد، ولی از طرف مدیران قبلی سازمان بهزیستی عملیاتی شد.

توجه به مراکز فرهنگی ویژه نابینایان یکی دیگر از مواردی است که رئیس جدید سازمان بهزیستی باید به آن توجه داشته باشد. مراکزی همچون رودکی که یکی از بزرگترین و مهمترین مراکز تولید کتاب گویا و بریل در سطح کشور است و سال گذشته تا مرز واگذاری به کتابخانه ملی نیز پیش رفت، ولی با مطالبه‌گری نابینایان و انجمن‌های ویژه نابینایان جلوی این واگذاری گرفته شد. مراکزی همچون رودکی باید تقویت شوند تا مانند گذشته بتوانند به اعضای جامعه هدف خود خدمت رسانی کنند.

واقعیت آن است که رئیس جدید سازمان بهزیستی راه بسیار دشواری را پیش رو دارد، مشکلات ساختاری، عدم تناسب بودجه و اعتبارات بهزیستی با مأموریت‌ها و وظایف قانونی، کمبود نیروی انسانی متخصص، کمبود فضای فیزیکی سازمان متناسب با مأموریت‌ها بالاخص در استان‌ها، افزایش هزینه‌های سازمانی طی سه سال اخیر، هزینه‌بر بودن ارائه خدمات درمانی در حوزه توانبخشی، نبود یک سیستم جامع و نظام‌مند جهت ارایه خدمات توانبخشی به موقع و مناسب، کمبود اعتبارات به‌ویژه در زمینه تجهیزات کمک‌توانبخشی و افزایش قیمت سرسام‌آور این تجهیزات، افزایـش فشـار فقـر و مشـکلات اجتماعی و اقتصـادی ناشـی از آن بـر افـراد و خانـواده‌هـای تحـت پوشـش سـازمان، افزایش تعداد معتادین در جامعه، افزایش آسیب‌های اجتماعی زمینه‌ساز طلاق، اعتیاد و… است.

به تبع آن افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار، افزایش تعداد کودکان کار (ایرانی و غیر ایرانی)، از دست رفتن فرصت‌های شغلی و افزایش بیکاری معلولان و مددجویان (ناشی از مشکلات اقتصادی) و مشکلات مرتبط با مناسب‌سازی مبلمان شهری برای معلولان تنها بخشی از چالش‌های پیش روی رئیس جدید سازمان بهزیستی است؛ لذا فرصت آزمون و خطا دیگر تمام شده و اقدام عملی و رفع این چالش‌ها با تمرکز بر اجرای بی‌قید‌و‌شرط قانون جامع حمایت از حقوق معلولان و اجرای کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت، می‌تواند راه‌گشای زندگی معلولان باشد.