برون‌سپاری، راه‌حل مشکلات سپرده‌گذاری مرکزی بورس/ تاسیس شرکت جدید منطقی نیست

مهدی قلی پور کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که وظیفه و ماموریت اصلی شرکت سپرده گذاری مرکزی چیست؟، اظهار کرد: سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه از نهاد‌های مالی زیرمجموعه سازمان بورس است که به طور خلاصه کار ثبت دارایی، تسویه معاملات، نقل و انتقال و تسویه وجوه در معاملات اوراق بهادار را انجام می‌دهد. این شرکت با قرار گرفتن در مسیر تسویه وجوه بین خریدار و فروشنده و نیز ثبت دارایی تمامی اشخاص، ریسک جعل، سرقت و مفقودی را کاهش داده و نقل و انتقال و تسویه وجوه را با کارایی بیشتر، هزینه و ریسک کمتر ممکن می‌سازد.

او بیان کرد: اطلاعات بروز شده اشخاص اعم از دارایی‌های تحت مالکیت، اطلاعات هویتی و مالی نیز در این شرکت به ویژه از طریق سامانه سجام نگهداری می‌شود. اخیرا پرداخت سود نقدی شرکت‌ها یا اوراق بدهی هم به اقدامات این شرکت اضافه شده است.

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به نامه رئیس سازمان بورس در خصوص اینکه باید انحصار سپرده گذاری‌ها شکسته شود، گفت: اظهارنظر رئیس سازمان بورس در خصوص شکست انحصار سپرده گذاری‌ها احتمالا بعد از مشکلات ایجاد شده در اواخر هفته گذشته تا روز یکشنبه بود که اطلاعات معاملات و پرتفوی افراد توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی به روز رسانی نشده بود. یعنی برای مردم و اشخاص حقوقی که سهامدار بودند معاملات چند روز به روز رسانی نشد و مشکلات عدیده‌ای را برای آنان ایجاد کرد، به ویژه با توجه به اینکه برای تسویه معاملات محدودیت یک الی دو روزه وجود دارد.

او بیان کرد: وجود شرکت‌های دیگر در حوزه سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه را منطقی نمی‌دانم. چرا که مسئله، ثبت دارایی‌های مردم است. ولی می‌توان بخشی از اقدامات این شرکت را برون سپاری نمود. همچنین به نظر می‌رسد، با توجه به رشد چشمگیر بازار سرمایه به ویژه از نظر کمی، این شرکت نیازمند توسعه کمی و کیفی است.

قلی پور اظهار کرد: برای دارایی‌های مردم چه دارایی‌های مالی، ملکی یا شرکتی، نهادی دولتی وظیفه ثبت را انجام می‌دهد و این منطقی است که این شرکت‌ها دولتی یا انحصاری باشند، چرا که بحث منفعت مالی این نهاد‌ها و شرکت‌ها وجود ندارد.

کارشناس بازار سرمایه افزود: البته شرکت سپرده گذاری مرکزی بابت خدماتش کارمزد دریافت می‌کند. به نظرم می‌توان مشابه سازمان ثبت اسناد و املاک و یا ثبت شرکتها، سپرده گذاری مرکزی نیز شعب مختلف در مراکز استانها کشور داشته باشد یا با همکاری با ثبت شرکت‌ها یا ثبت اسناد، از توان اداری ایشان نیز استفاده نماید. با این حال نیاز به ارتقای فنی و نیروی انسانی این شرکت با توجه به توسعه بازار احساس می‌شود.

قلی پور در خصوص مزایا و معایب انحصار در شرکت‌های سپرده گذاری گفت: ماهیت اقدامات سپرده گذاری مرکزی انحصار را می‌طلبد، فرض کنید که سهام شخصی در یک شرکت سپرده گذاری شده باشد و کارگزار خریدار با شرکت سپرده گذاری دیگری کار کند، نحوه تسویه وجوه بسیار پیچیده می‌شود.

او تاکید کرد: انحصار در شرکت های سپرده گذاری، مغایر با اعطای نمایندگی یا برون سپاری امور از شرکت سپرده گذاری مرکزی نیست.

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که، آیا در سایر کشور‌ها چند شرکت سپرده گذاری مرکزی وجود دارد یا خیر؟، اظهار کرد: در دنیا نهاد‌های مختلفی برای تسویه معاملات وجود دارند. معروف‌ترین آن برای ایرانیان سویفت است که بیشتر معاملات ارزی را در برمی‌گیرد. در ایالات متحده نیز بیشترین سهم بازار را شرکت dtcc در اختیار دارد، ولی شرکت‌های دیگری هم در کار سپرده گذاری و تسویه وجوه هستند. اما با این حال با توجه به نوع کار آنان به نوعی انحصار در حوزه سهام، اوراق بهادار و حوزه ارز دارند. بنابراین در ایران نیز می‌توان کار را تخصصی‌تر نمود و بین شرکت‌های مختلف توزیع کرد.