نحوه محاسبه چهلم میت

برگزاری مجالس ترحیم برای متوفی مانند مراسم سوم، هفتم و چهلم در فرهنگ ما مرسوم بوده و هست. از منظر تعالیم دینی و احادیث نیز، از این جهت که مجالس عزاداری، ذکر و دعا برای میت است، مستحب می‌باشد. بنابراین نحوه محاسبه چهلم میت از جمله سوالات مکرر است که در ادامه قصد داریم به این موضوع بپردازیم.در این خصوص توجه به یک نکته ضروری است که بحث در مورد زندگی پس از مرگ و نیازهای میت و آخرت و مراحل و چگونگی آن، عقلی نیست، و نمی‌توان با عقل در مورد آن اظهار نظر کرد. البته اصل موضوع وجود آخرت و معاد، امری عقلی است که باید آخرتی در کار باشد، ولی عقل در جزئیات ساکت است، چرا که اطلاعاتی در مورد آن جهان نیست که بخواهیم از طریق عقل و استدلال به جزئیات پی ببریم.

بنابراین در این مورد حتی‌الامکان باید گوش به فرمان دین و تعالیم و سخن برگزیدگان الهی بود. اما بر اساس احادیث و تعالیم موجود، توصیه شده که به هر مناسبتی که باشد، پسندیده است که اموات را یاد کرده و حداقل فاتحه‌ای برای آمرزش آن‌ها خوانده و ثوابی به اموات خود هدیه کنیم. حال این مناسبت، سوم باشد، هفتم باشد، چهلم باشد و… مشکلی ندارد، بلکه خوب هم هست و منافاتی با تعالیم دینی ندارد.

دلایل برگزاری مجالس سوم، هفتم و چهلم و … برای میت

حکمت این‌که برای افراد مرحوم مراسم‌هایی چون سوم، هفتم و چهلم و سالگرد می‌گیرند چیست و آیا در آموزه‌های دینی و شرعی، به این موضوع پرداخته شده یا خیر؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که هیچ اشاره‌ی دقیقی در قرآن و احادیث به این قضیه نشده است، اما طبق روایاتی که در مورد متوفی و بازماندگان وجود دارد، می‌توان پاسخ به این سوال را دریافت.

دسته‌ی اول این روایات، در مورد شرایط اموات پس از مرگ و در عالم برزخ است که چه احتیاجاتی از بازماندگان خود دارند. دسته‌ی دوم شامل حال بازماندگان می‌شود که برگزاری این‌گونه مجالس می‌تواند تسکین دهنده‌ی اندوه آن‌ها باشد و بودن در جمع دوستان و آشنایان موجب دلگرمی‌شان شده و کمی از غم و اندوه‌شان کاسته شود.

دسته‌ی آخر اما روایاتی هستند که به زمان مراجعه‌ی روح متوفی به سراغ زندگی دنیایی اشاره دارند که طبق این روایات همین روزهای سوم و هفتم و چهلم، جزو همین روزهاست و بنابراین برگزاری مجالس در این روزها موجب تسلی خاطر روح فرد می‌شود.

اما دلیل شرعی و عقلی که این است که برگزاری مراسم سوم، هفتم، چهلم و سالگرد، صرفا به خاطر حفظ یاد و خاطره‌ی درگذشتگان و همچنین تسکین قلوب بازماندگان می‌باشد و از این جهت و طبق رسومات جامعه از زمان‌های قدیم تا کنون، نزدیکان میت، با برگزاری این گونه مراسمات، هم خود به آرامش می‌رسند و هم ذکر و آمرزشی به عزیز از دست داده‌ی خود، هدیه می‌دهند. در این مراسم ها، اغلب از پک ترحیم استفاده می شود که دغدغه بازماندگان را برای پذیرایی رفع می کند.

اما مهم‌ترین احادیثی که در این باره نقل شده اند را مرور می‌کنیم:

به نقل از پیامبر اکرم (ص):

“مردگان‌تان را که درون قبرها آرمیده اند، فراموش نکنید. مردگان‌تان به احسان شما امید دارند. آن‌ها زندانی هستند و به اعمال نیک شما تمایل دارند. آنها خود، قادر به انجام کاری نیستند، شما با صدقه و دعا، آن‌ها را خوشحال نمایید.”  (انوار الهدایه، ص ۱۱۵)

به نقل از امام صادق (ع):

“مرده با دعا و طلب رحمت و آمرزشی که برای وی می شود شاد می‌شود، به همان ترتیب شخص زنده نیز به واسطه‌ی هدیه‌ای که به وی می‌دهد، آرامش یافته و خوشحال می‌شود.”    (محجه البیضاء، ج ۸، ص ۲۹۲(

نحوه محاسبه چهلم مرده

درتعالیم دین و شریعت اشاره‌ی مستقیمی به نحوه محاسبه چهلم میت و نحوه‌ی برگزاری مجالس ترحیم برای میت نشده و صرفا برپایی این‌گونه مجالس و تذکره و دعا برای میت را پسندیده دانسته است. بنابراین هیچ مبنای دقیق دینی هم مبنی‌بر روز برگزاری مراسم چهلم وجود ندارد اما خب با تفسیر وقایع دینی و آموزه‌های برگزیدگان شریعت در می‌یابیم که چهلمین روز پس از فوت فرد، روزی خاص در نظر گرفته شده و شاید قطعی‌ترین حدیث قابل استناد در این باره گفته‌ی پیامبر اسلام به ابوذر در مورد جایگاه مؤمن باشد که این‌چنین فرمود ” ای ابوذر، زمانی که مؤمنی از دنیا می‏رود، زمین تا چهل روز برای از دست دادن وی عزادار است. ” ممکن است مرجع و منشا برگزاری مجالس و عزاداری‌های اربعین نیز همین موضوع باشد.

همان‌طور که گفتیم در مورد نحوه محاسبه چهلم میت، هیچ آموزه‌ی دقیقی وجود ندارد و هدف یادواره‌ی مرحوم و ذکر و دعا برای وی می‌باشد اما با رجوع به تاریخ درمی‌یابیم که مراسم چهلم امام حسین(ع) نیز درست چهل روز پس از به شهادت رسیدن آن بزرگوار درنظر گرفته شده است و ملاک محاسبه‌ی چهلم روز وفات ایشان بوده و زمان خاکسپاری و دفن برای تعیین زمان مراسم چهلم، ملاک نبوده است. کما اینکه اگر این‌طور بود باید روز ۲۳ صفر به‌عنوان اربعین درنظر گرفته می‌شد.

آیا می شود چهلم را زودتر گرفت؟

نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که برگزاری مراسم سوم، هفتم، چهلم و سالگرد، صرفا به خاطر حفظ یاد و خاطره‌ی درگذشتگان و همچنین تسکین قلوب بازماندگان می‌باشد. اما در مورد نحوه محاسبه چهلم میت و زمان برگزاری سوگواری از جمله مراسم چهلم، بهتر است که طبق سنت‌ها و رسوم و عرف جامعه عمل شود و از بدعت گذاری و دیر یا زود برگزار کردن آن خودداری کرد.

روی هم رفته در فرهنگ و سنت‌های اسلامی، چهل عدد خاص و مقدسی است مانند اینکه بسیاری از پیامبران من‌جمله حضرت محمد(ص) در چهل سالگی به نبوت رسیدند و احادیثی چون آثار گناه تا چهل روز در روح و بدن فرد مومن باقی می‌ماند و … ، بنابراین پسندیده است که این مراسم مذهبی نیز علارغم نبود دلیل عقلی یا حتی دینی مشخص، در چهلمین روز پس از فوت شخص، برگزار گردد.

چرا مراسم چهلم را به تعداد فرزندان کم می‌کنند؟

در برخی از مناطق کشور نحوه محاسبه چهلم میت این‌طور مرسوم است که برای تعیین روز دقیق مراسم چهلم فرد متوفی، تعداد فرزندان آن مرحوم را از عدد چهل کم می‌کنند و عدد حاصل را به‌عنوان روز برگزاری مراسم چهلم در نظر می‌گیرند. برای مثال چنان‌چه مرحوم ۴ فرزند داشته باشد، چهلم وی را در روز ۳۶ ام برگزار می‌کنند. البته در برخی مناطق دیگر تنها تعداد فرزندان پسر را از عدد چهل کم می‌کنند. البته این سنت توجیه برای این عمل کم کردن تعداد فرزندان از عدد چهل، را طولانی شدن عمر فرزندان می‌داند!

اما در پاسخ به این رسم باید بگوییم که هیچ قاعده و قانون دینی و عقلی‌ای در این رسم وجود ندارد. در این مقاله به طور کامل و از جوانب مختلف به بررسی نحوه محاسبه چهل مرده و متوفی پرداختیم. در پایان سایت سبزینه به آدرس sabziinehpack.com را به شما معرفی می کنیم که در زمینه ارائه انواع پک پذیرایی ترحیم، پک پذیرایی همایش، دفاع و … فعالیت می کند.