برداشت بی رویه آب مهم‌ترین عامل فرونشست زمین در کشور

فرونشست زمین معضل بزرگی برای نسل‌های آینده خواهد بود و همچنین تغییرات و خسارات زیاد و عواقب جبران ناپذیری را به بار خواهد آورد که آینده زمین و حیات بشر نیز تحت الشعاع این تغییرات قرار خواهد گرفت.

مهدی اسماعیلی بیدهندی عضو هیات علمی دانشگاه تهران و کارشناس محیط زیست در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان، در این باره اظهار کرد: فرونشست زمین یک پدیده شایع در نقاط مختلف دنیا است که با شدت و ضعف و گستردگی کم و یا زیاد در نواحی مختلف زمین شاهد آن هستیم.
وی افزود: این پدیده شامل دو ریشه طبیعی و انسان ساخت است، در برخی مناطق دنیا سهم بیشتر در شکل‌گیری این پدیده متعلق به عوامل انسان ساخت است و در مناطق دیگر سهم بیشتر متعلق به عوامل طبیعی است.

اسماعیلی بیدهندی بیان کرد: به زبان ساده زمانی که سطح مقطع مشخصی از زمین در نقاطی به دلیل شکل‌گیری عواملی در لایه‌های پایین‌تر و عمقی دچار نشست می‌شود پدیده فرونشست زمین رخ می دهد.

این کارشناس گفت: عوامل طبیعی که در وقوع این اتفاق نقش آفرین است می تواند شامل رانش زمین، زلزله و سیلاب باشد.

وی در ادامه گفت: از عوامل انسان ساخت که منجر به شکل گیری پدیده فرونشست زمین می‌شود، می‌توان به استخراج نفت و گاز اشاره کرد. چرا که هنگام فرایند استخراج، وزن لایه‌های بالاتر زمین تحت تاثیر نیروی جاذبه باعث فشار به فضای خالی که پیشتر از نفت و یا گاز پر بوده می‌شود و لایه سنگین بالایی مستعد حرکت به سمت پایین است و در نتیجه در صورت وقوع این اتفاق شاهد ایجاد فرونشست و شکاف و گودال و… در سطح زمین خواهیم بود.

اسماعیلی بیدهندی بیان کرد: فعالیت‌های معدنی هم از جمله عوامل دیگر انسان ساختی است که می‌تواند منجر به وقوع پدیده فرونشست شود.
وی در ادامه افزود: در زمان فعالیت‌های معدنی بخش‌های عمده‌ای از لایه‌های زیرین زمین مورد استخراج قرار می‌گیرد که با این کار زمینه برای وقوع پدیده فرونشست فراهم می‌شود.

این عضو هیات علمی همچنین عنوان کرد: عامل دیگری که موجب فرونشست زمین می‌شود فعالیت‌های بدون مدیریت کشاورزی و فعالیت‌هایی است که در قالب آن حجم عظیمی از زه آب‌ها و پساب‌های کشاورزی باعث شست و شوی لایه‌های مختلف زمین در اعماق پایین‌تر می‌شود و زمینه را برای فرونشست فراهم می کند.

وی درباره  مهمترین عوامل تاثیرگذار در شکل گیری پدیده فرونشست زمین در ایران گفت: یکی از مهم‌ترین دلایلی که موجب وقوع این پدیده در کشور ما شده و در نواحی مختلفی از دنیا نیز شاهد آن هستیم، برداشت بی رویه از آب‌های زیر زمینی است.

وی در ادامه تاکید کرد: هنگامی که در طول دوره‌های زمانی معین شروع به برداشت بی رویه از آب‌های زیر زمینی با حفر چاه‌های مختلف مجاز و غیرمجاز می‌شود و بیشتر از توان سفره‌های زیر زمینی برداشت می‌شود، این اقدام باعث خشک شدن لایه‌های آبدار زمین می‌شود.

این کارشناس در پاسخ به اینکه این پدیده چه عواقبی برای آیندگان دارد گفت: عواقبی که می‌توان به آن اشاره کرد عواقب دفعتی و متاخر است که از جمله عواقب دفعتی می‌توان به خسارات مالی و جانی اشاره کرد که با فرونشست‌ها همراه است.

وی در ادامه بیان کرد: این خسارات می‌تواند از این جهت که با وقوع پدیده فرونشست امکان ورود آسیب به اموال متعلق به اشخاص مختلف و حتی خود اشخاص هم شود و از این طریق به نوعی آینده افراد را از این باب متاثر کند.

اسماعیلی بیدهندی همچنین عنوان کرد: از دید دیگر می‌توان به این نکته اشاره کرد که چنانچه این فرونشست ناشی از برداشت‌های بی رویه از آب‌های زیر زمینی باشد به این دلیل که با شکل‌گیری پدیده فرونشست سفره‌های آب زیر زمینی از نظر فیزیکی و ماهیتی قادر به احیا شدن نیست قابلیت ذخیره و برداشت از این سفره‌ها نیز از بین می‌رود.

در زمانی که آب و حیات بشر مورد تهدید توسط خود انسان‌ها قرار می‌گیرد باید تدبیری برای احیای زمین و چاره‌ای برای ادامه بقا بشر در این کره خاکی اندیشید تا بتوان به حیات در زمین ادامه داد.