تسخیر قله‌های سلامت؛ دستاورد‌ انقلاب اسلامی در زمینه پزشکی کشور

به گزارش تیتر داغ؛ پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷، در همه زمینه‌ها باعث پیشرفت‌های زیادی شده از جمله در حوزه سلامت که در این گزارش مروری بر پیشرفت‌های کشورمان در این حوزه خواهیم داشت.

ارتقای شاخص امید به زندگی

امید به زندگی یا متوسط طول عمر یک شاخص آماری است؛ این شاخص آماری نشانگر این است که انتظار می‌رود اعضای یک جامعه به طور میانگین چقدر عمر کنند. عوامل بسیاری بر ارتقای امید به زندگی تأثیر دارند که یکی از این عوامل، افزایش سطح بهداشتی و درمانی کشور است. هرچه سطح بهداشت و درمان در جامعه‌ای افزایش یابد، متوسط طول عمر افزایش خواهد یافت. از این رو، این شاخص یکی از شاخص‌های سنجش پیشرفت کشورهاست.

بر اساس گزارش‌های موجود، شاخص امید به زندگی در سال ۱۳۵۵ (دوسال قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران) در مردان ۵۷ سال و در زنان ۵۵ سال بوده است؛ مطابق آمار سازمان جهانی بهداشت، این شاخص در سال ۲۰۱۹ به ۷۵ سال در مردان و ۷۷ سال در زنان رسیده است که رشد قابل توجهی داشته و نشان از ارتقای شاخص‌های سلامت کشور دارد.

دسترسی مردم به خدمات اولیه سلامت حتی در دوردست‌ترین روستا‌ها

بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته در فرهنگستان علوم پزشکی کشور، دسترسی به خدمات اولیه سلامت (از جمله مراقبت‌ها و واکسیناسیون) در روستا‌ها از ۲۰ درصد در سال ۶۴ به ۹۸ درصد در سال ۹۴ رسیده است که این رشد ۷۸ درصدی، حاصل گسترش شبکه بهداشتی و درمانی در کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده است.

تعداد خانه‌های بهداشت روستایی از ۱۱ هزار واحد در سال ۶۴ به ۲۴ هزار و ۵۰۰ واحد در سال ۹۴ رسیده است؛ تأسیس مراکز و خانه‌های بهداشت و استقرار بهورزان زن و مرد، دسترسی مردم به خدمات بهداشتی و درمانی در روستا‌های کشور را افزایش داد؛ راه اندازی نظام شبکه بهداشتی – درمانی کشور به عنوان الگوی مورد تایید سازمان جهانی بهداشت، اولویت قراردادن مناطق محروم و روستا‌ها در تخصیص و توزیع منابع و توجه ویژه به گروه‌های آسیب پذیر جامعه مانند کودکان، مادران باردار، سالمندان و تربیت نیروی انسانی بهورز برای ارائه خدمت در روستا‌ها با تاکید بر گزینش افراد بومی و پیوند دادن آموزش با سطوح مختلف عرضه خدمات از جمله اقدامات انجام شده پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران است.

ریشه کنی سرخک و کاهش مرگ و میر کودکان

کاهش مرگ کودکان به عنوان یک عامل تعیین کننده مهم سلامت و پیشرفت انسانی، محسوب می‌شود؛ بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، دلایل اصلی مرگ و میر در کودکان زیر ۵ سال در جهان، عوارض هنگام تولد، پنومونی، ناهنجاری‌های مادرزادی، نبود واکسیناسیون، اسهال و مالاریا است؛ هرچند واکسیناسیون کودکان در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ شمسی نیز انجام می‌شد، ولی برنامه‌ای گسترده با سازماندهی و ایجاد ساختار مناسب برای ارائه خدمات مستمر واکسیناسیون وجود نداشت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به موازات شکل گیری شبکه بهداشتی و درمانی درکشور و ایجاد ساختار‌های لازم، برنامه گسترش ایمن سازی در کشور در سال ۱۳۶۳ با هدف ایجاد مصونیت فعال در کودکان گروه سنی زیر یکسال در برابر بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن شامل دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، سرخک، فلج اطفال و سل آغاز شد.

اجرای برنامه‌های ایمن سازی کودکان باعث شده بیماری‌هایی که در ۳۵ سال گذشته موارد بالایی از مرگ و میر کودکان جامعه را تشکیل می‌دادند، کاهش چشمگیری پیدا کند. به گفته ریاست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران سالانه حدود ۱۵۰ هزار کودک ایرانی مبتلا به سرخک می‌شدند و حدود ۱۰ هزار نفر از آنان جان خود را از دست می‌دادند. رسیدن تعداد مبتلایان به سرخک از ۱۵۰ هزار مورد در پیش از انقلاب به ۱۱ هزار مورد تا سال ۱۳۸۲ و سپس ریشه کنی آن در سال‌های اخیر یکی از کم نظیرترین دستاورد‌های کشور در حوزه سلامت بوده است؛ در سال ۹۸، ایران گواهی حذف سرخک را از سازمان جهانی بهداشت دریافت کرد. این در حالی است که بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) تنها در سال ۲۰۱۹ میلادی، ۱۲۸۲ مورد ابتلا به سرخک در ایالات متحده آمریکا گزارش شده است که بیشتر موارد بیماری در بین افرادی بود که علیه سرخک واکسینه نشده بودند.

از سال ۱۳۶۳ تلاش برای ایمن سازی کودکان با محوریت تولید واکسن در داخل کشور آغاز شد؛ برنامه توسعه ایمن سازی (EPI) از سال ۱۳۶۴ به عنوان یک جزء اساسی از فعالیت‌های خدمات بهداشتی اولیه شروع به کار کرد.

در حال حاضر تمام کودکان کشور علیه بیماری‌هایی نظیر دیفتری، سیاه سرفه، کزاز، فلج اطفال، سرخک، سرخجه، اوریون، سل، هپاتیت «ب» واکسینه می‌شوند که این پوشش واکسیناسیون به دلیل فراهم کردن تجهیزات زنجیره سرما و خودرو‌های مورد نیاز نظام بهداشتی برای رساندن خدمات واکسیناسیون به نقاط صعب العبور و دورافتاده روستایی و تربیت و به کارگیری نیرو‌های بهداشتی مورد نیاز بود.

دستاورد‌های انقلاب اسلامی در حوزه تولید و صادرات دارو

پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در صنعت دارو، ایران حرف زیادی برای گفتن در جهان نداشت. در سا ل‌های پیش از انقلاب اسلامی در حدود ۳۰ درصد دارو‌های مصرفی کشور را دارو‌های تولیدی تشکیل می‌داد؛ واردات دارو در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی توسط شرکت‌های وارد کننده، از سراسر دنیا و در اغلب موارد از اروپا و آمریکا انجام می‌شد. بر اساس آمار گمرک ارزش واردات دارو در سال‌های منتهی به ۱۳۵۷ مطابق تصویر زیر بوده است:

اکنون بیش از ۹۷ درصد دارو‌های مورد نیاز کشور، در داخل ایران تولید و تنها سه درصد از این دارو‌ها وارد می‌شود که نتیجه همت و تلاش شبانه روزی متخصصان ایرانی و تربیت داروسازان برجسته توسط وزارت بهداشت کشور در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده است.

در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی به جز سه شرکت دارو پخش، تولید دارو و خوراک که دارو‌های مربوط به تولیدات و واردات خود را در اختیار داروخانه‌ها قرار می‌دادند بقیه تولیدکنندگان و واردکنندگان محصولات خود را در اختیار عمده فروشی دارو در تهران (ناصرخسرو) و بعضی عمده فروشی‌های دارو در بعضی مراکز استان‌ها قرار می‌دادند و داروخانه‌ها می‌بایستی در تهران با مراجعه روزانه به عمده فروشی‌ها دارو‌های خود را تهیه می‌کردند. با تعطیلی عمده فروشی‌های دارو در سراسر کشور و توسعه شرکت‌های پخش سراسری و ایجاد شرکت‌های توزیع، دارو از انبار شرکت تولیدکننده و یا وارد کننده دریافت و در سراسر کشور به تمامی داروخانه‌ها و مراکز درمانی توزیع می‌شود.

ایران علیرغم تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه ایالات متحده آمریکا -که به صورت علنی سلامت مردم را نشانه رفته است- در صنعت دارو‌های نوترکیب نیز دستاورد‌های چشمگیری داشته است که کشور را از وابستگی به سایر کشور‌های جهان، نجات می‌دهد؛ اتکا به دانش بومی تولید دارو منجر به تولید بیش از ۱۴ داروی نوترکیب شده است که عمده این دارو‌ها در بیماری‌های صعب العلاج مانند سرطان‌ها به کار گرفته می‌شوند. بر اساس گزارش سازمان غذا و دارو، ایران هم اکنون سالانه حدود ۱۲۰ تا ۱۵۰ میلیون دلار دارو و تجهیزات پزشکی را به سایر کشور‌ها صادر میکند.

ایران جزو ۵ کشور برتر آسیا در زمینه طب انتقال خون

سازمان انتقال خون ایران در سال ۹۲ به دلیل عملکرد مناسب در زمینه آموزش و پژوهش، به عنوان مرکز همکار سازمان جهانی بهداشت انتخاب شد و در امر آموزش مراکز انتقال خون دارای سابقه درخشانی است.

ایران همچنین جزو پنج کشور برتر در زمینه طب انتقال خون در آسیاست. کشور ما از نظر نرخ پایین عفونت‌های منتقله از راه خون، در میان اهداکنندگان در میان کشور‌های منطقه EMRO (مدیترانه شرقی) حرف اول را می‌زند و به خطر صفر انتقال بیماری‌های عفونی از راه خون نزدیک شده است.

حضور اهداکنندگان مستمر خون در یک کشور، یکی از شاخص‌های مهم ارتقاء در مراکز انتقال خون به شمار می‌رود؛ کشور ما در زمان حاضر با شاخص اهدای خون مستمر نزدیک به ۶۰ درصد، در منطقه مدیترانه شرقی رتبه اول را در اهدای خون مستمر دارد.

در دوران کرونا چه کردیم؟

در روز‌های ابتدایی شیوع کرونا در جهان، همه کشور‌ها با کاهش تجهیزات پزشکی مقابله با کرونا مواجه شدند؛ ایران نیز یکی از کشور‌هایی بود که در این دوران در اوایل شیوع کرونا با کمبود وسایل حفاظت فردی مواجه شد؛ در دوران کرونا با تلاش شبانه روزی دانشمندان ایرانی، ایران توانست مشکل کمبود ماسک و اقلام حفاظت فردی را برطرف کند؛ به گفته وزیر بهداشت کشور، در دوران شیوع کرونا در ایران، در کوتاه‌تر از دو ماه از یک واردکننده تجهیزات پزشکی به تولیدکننده و سپس به صادرکننده تبدیل شدیم.

در زمان حاضر بسیاری از دارو‌های مورد نیاز در بهبود بیماران کرونایی در داخل کشور با قیمتی بسیار پایین‌تر از انواع وارداتی آن، تولید می‌شود؛ ایران در این مدت توانسته با تولید کیت‌های تشخیص ویروس کرونا، ونتیلاتور، ماسک و گان، در کنترل بیماری کرونا روی پای خودش بایستد؛ مجموع این اقدامات موجب شد حتی یک بیمار پشت درب‌های بیمارستان، معطل نماند؛ این در حالی است که در پیک‌های سنگین بیمای کرونا، در بسیاری از کشور‌های اروپایی و آمریکایی که منابع سرشار مالی دارند، بسیاری از بیماران در راهرو‌های بیمارستان‌ها به حال خود رها شده بودند.

درمان بیماران کرونایی به دور از هرگونه تبعیض

جمهوری اسلامی ایران در روز‌های سخت شیوع کرونا، علیرغم فشار تحریم‌ها ومشکلات اقتصادی ناشی از آن، توانست به امر درمان اتباع خارجی و مهاجرین بپردازد و در دسترسی این افراد به خدمات سلامت، تبعیضی قائل نشد؛ این در حالی است که بر اساس گزارش  موجود در euronews، آمار‌ها نشان می‌دهند که بیشترین جانباختگان و مبتلایان به بیماری کووید-۱۹ در ایالات متحده سیاه پوستان هستند.

بر اساس آمار و ارقام منتشر شده از شمار مبتلایان و جانباختگان آمریکا حتی در برخی از ایالت‌ها که سیاهان اکثریت نیستند، تعداد ابتلا و مرگ و میر آن‌ها بیش از سایرین است. از این جمله می‌توان به شهر میلواکی اشاره کرد.

بر اساس این گزارش، با این که آمریکایی‌های آفریقایی تبار تنها یک چهارم جمعیت شهر را تشکیل می‌دهند، اما ۴۵ درصد مبتلایان و ۷۰ درصد جانباختگان متعلق به این گروه است!

ایران دومین مجری طرح پلاسمادرمانی در جهان

در بحران کرونا سازمان انتقال خون به خوبی درخشید؛ با تلاش‌های این سازمان و همکاری بی نظیر مردم با این سازمان، ایران توانست بهترین عملکرد را در زمینه انتقال خون داشته باشد. در روز‌های شیوع کرونا برخی کشور‌های پیشرفته در سه هفته اول پس از شیوع این ویروس در کشور دچار ۶۵ درصد افت ذخایر خون شدند. این درحالی است که ذخایر خون ایران در اوج شیوع کرونا و در هفته سوم اسفند تنها ۳۵ درصد افت پیدا کرد.

از سوی دیگر بسیاری از کشور‌ها برای جلوگیری از کاهش ذخایر خون، استاندارد‌های اهدای خون را تغییر دادند تا امکان اهدای خون افراد بیشتری فراهم شود و این در حالی است که در ایران هیچ استانداری تنزل نیافته است و کیفیت همچنان بر کمیت اولویت دارد.

به گفته مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، ایران دومین کشور اجراکننده طرح پلاسمادرمانی برای بیماران کووید ۱۹ در جهان بوده است.

در روش پلاسمادرمانی، پلاسمای بهبودیافتگان کرونا از آن‌ها دریافت و به بیماران مبتلا به کرونا تزریق می‌شود. پویش شکرانه سلامت برای اهدای پلاسمای بهبودیافتگان کووید ۱۹ از ادیبهشت ماه آغاز شد و میزان اهدای پلاسمای بهبودیافتگان در آن مدت از مرز ۵۰۰۰ نفر فراتر رفت.

تلاش ایران برای دستیابی به واکسن مؤثر علیه کرونا

در زمان حاضر، چندین تیم تخصصی متشکل از دانشمندان جوان ایرانی، در حال کار کردن روی واکسن کرونا هستند. واکسن ایرانی کرونا، تولید شده در مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام (ره) در حال طی کردن فاز‌های کارآزمایی بالینی خود است؛ مؤسسه سرم و واکسن سازی رازی نیز فاز‌های حیوانی را با موفقیت پشت سر گذاشته و در آستانه ورود به فاز انسانی است.

ایران با انتقال دانش فنی و تکنولوژی از کشور کوبا، در حال تولید مشترک یک واکسن کروناست که فاز سوم آن به زودی آغاز می‌شود. تیم‌های دیگری نیز در حال کار کردن روی واکسن کرونا هستند و پس از طی کردن فاز‌های حیوانی وارد مرحله تست انسانی و پس از طی کردن این مراحل علمی به صورت انبوه تولید خواهند شد.