ضرورت تدوین برنامه طولانی مدت برای جایگزینی بنزین با اتانول سوختی

به گزارش تیتر داغ؛ «سردرد»، «سوزش سیستم تنفسی»، «خواب آلودگی»، «سنگینی سر» و «کسالت و بی‌حوصلگی» از بارزترین عوارض آلودگی هواست که این روزها مردم شهرهای بزرگ کشورمان بخصوص در پایتخت این عوارض را احساس می‌کنند.

می‌دانیم که آلودگی هوا به ویژه سرب ناشی از سوخت نامناسب خودروها عوارض بی سر و صدا و پنهان دیگری هم دارد که در طولانی مدت بروز می‌کند، ابتلا به بیماری‌هایی نظیر سرطان و آلزایمر از این نوع بیماری‌هاست.

به گفته کارشناسان، چاره مقابله با ابتلا به این بیماری‌ها همان کاهش آلودگی هواست و برای کاهش آلودگی هوا برنامه‌ریزی در زمینه‌های مختلفی باید صورت گیرد که یکی از این زمینه‌ها همان جایگزینی سوخت مناسب است.

رانندگان خودرو در کشور در حالی از سوخت نامناسب استفاده می‌کنند که پژوهشگران کشورمان برای جایگزینی سوخت استاندارد اعلام آمادگی کرده‌اند اما از نبود اراده در دولت برای جایگزینی این سوخت صحبت می‌کنند و از عدم توجه به محصولات‌شان گلایه دارند.

برای اطلاع بیشتر درباره آنچه پژوهشگران ایرانی ( در صورت توجه مسؤولان) توان انجام آن را دارند، با چند نفر از این پژوهشگران و کارشناسان در حوزه زیست سوختی به گفت‌وگو نشستیم.

باسم آزدو رئیس انجمن تولیدکنندگان اتانول ایران، پیروز عالی مشاور در زمینه تولید کننده اتانول سوختی و سید کمال فیروزئی مدیرعامل یکی از شرکت‌های زیستی با حضور در خبرگزاری فارس به سؤالات ما در رابطه با ضرورت جایگزینی سوخت پاسخ دادند.

* ضرورت تدوین برنامه طولانی مدت برای جایگزینی بنزین با اتانول سوختی

پروین: بحث اتانول سوختی بحثی است که سال ۱۳۸۰ در انجمن تولید کنندگان اتانول مطرح شد، آن زمان این مسأله را مطرح کردیم که اشتباه بودن کاری که ما تازه آن را آغاز کردیم یعنی جایگزینی بنزین بدون سرب در دنیا به اثبات رسیده و پژوهشگران دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که اشتباه کردند و بهتر است این کار را با اتانول سوختی انجام دهند.

بنده شخصا چند بار با مسؤولان سازمان حفاظت محیط زیست جلسه داشتم و هر بار عنوان می‌شد که اگر در حال حاضر اتانول سوختی دارید ما خواستار آن هستیم و می‌گفتند تهران بسیار آلوده است و از این همه آلودگی خفه شدیم که ما در پاسخ می‌گفتیم این کار نیاز به برنامه‌ریزی ۵ ساله تا ۱۰ ساله دارد تا تولید آن در مقیاس تجاری صورت گیرد، آن زمان گفتیم که همین حالا برنامه‌ریزی کنیم ۵ سال دیگر مشکل تا حد زیادی برطرف می‌شود اما هیچ زمان این کار صورت نگرفت تا اینکه چند سال گذشته خود دولت این تصمیم را گرفت با توجه به اینکه حریف خودش یعنی شرکت پخش و پالایش فراورده‌های نفتی نمی‌شود از سوی سازمان گسترش و صنایع ایران سرمایه‌گذاری کرده و به عنوان یک سازمان توسعه‌ای صنعت کارخانه تولید اتانول سوختی ایجاد کند که سرمایه‌گذاری انجام و کارخانه اول در کرمانشاه ۷۰ درصد پیشرفت کار دارد و کارخانه دوم در نزدیکی گچساران به تازگی شروع به ساخت کرده است.

فارس: یک کارخانه هم گویا در سمنان بود؟

پروین: آن کارخانه تعطیل شد.

فارس: این ۲ کارخانه جدید در چه شرایطی است؟

پروین: طبق برنامه‌ریزی‌ها قرار بود امسال یکی از این ۲ کارخانه به بهره‌برداری برسد اما بخاطر تحریم‌ها و برخی مشکلات به تعویق افتاد و احتمالا پایان سال ۹۹ به بهره‌برداری می‌رسد و کارخانه دوم ۲ تا ۳ سال بعد بهره‌برداری می‌شود.

کارکرد هر کدام از این کارخانه‌ها ۲۰۰ هزار لیتر در روز یا ۶۶ میلیون لیتر در سال است که اگر شروع به کار کنند کارخانجات فعلی اتانول کشور هم می‌توانند طبق اساسی که این کارخانه‌ها تدوین می‌کنند در این کار مشارکت کنند اما کارخانجات فعلی کارخانه‌های کوچکی هستند که نمی‌توانند جوابگوی نیاز نجومی کشور در زمینه جایگزینی بنزین با اتانول باشند.

فیروزئی: اتانول یک ماده‌ دارویی‌صنعتی است، البته شاید در فاز اول نام اتانول همه رو به یاد بیمارستان بیندازد اما کمتر از ۱۰ درصد مصرف این ماده مصارف طبی و پزشکی است و این ماده بیش از ۹۰ درصد در صنایع مختلف کاربرد دارد.

اتانول یک حلال بدون جایگزین است که قابل حذف نیست، زمانی به دانشگاه‌ها ابلاغ کردند و بودجه دادند که برای اتانول جایگزین پیدا کنند اما این ماده جایگزین ندارد.

این ماده در صنایع رنگ، کشاورزی، خوراکی، آرایشی، بهداشتی کاربرد دارد و حدود ۱۲۰ صنعت از این ماده اولیه استفاده می‌کند؛ به تدریج کشورهای پیشرفته به این نتیجه رسیدند که اتانول می‌تواند با بنزین مخلوط یا حتی جایگزین بنزین شود، آمریکا از E1 شروع کرد یعنی یک درصد سوخت بنزین را با اتانول جایگزین کرد، ما جلساتی در شرکت ملی پالایش و پخش داشتیم که صراحتا گفتیم مصرف بنزین روزانه ۸۰ میلیون لیتر است اگر بخواهید ۵ درصد این مقدار را با اتانول جایگزین کنید ۴ میلیون لیتر در ماه است یعنی E5 کار کشور را راه می‌اندازد اما ما گفتیم می‌توان از همان E1 شروع کرد یعنی در ابتدا یک قدم به جلو برداشت.

البته این کار سرمایه‌گذاری می‌خواهد و نیاز به قرارداد طولانی مدت دارد، ما می‌توانیم واحدهای کوچک را تجمیع کنیم و در یک پالایشگاه محصول را تحویل دهیم.

حرفی که زدند این بود که شرکت نفت پالایشگاه‌ها را خصوصی کرده و ما از پس آن‌ها برنمی‌آییم، ما با بخش خصوصی هم صحبت کردیم اما به ما گفتند ما هیچ اختیاری نداریم بلکه ماده اولیه را به ما می‌دهند ما تبدیل به بنزین می‌کنیم و فقط حقوق کارکنان را می‌پردازند.

ما دوباره قضیه را با مسؤولان مطرح کردیم، گفتند با شرکت‌ها مذاکره کنید که اگر اجازه دادند به جای بخشی از MTBE به آن‌ها ETBE تحویل دهید، یعنی در آخر به منافعی که شرکت پالایش پخش از تولید MTBE می‌رسیم.

* آقایان برای استفاده از اتانول بهانه می‌آورند

در حالیکه MTBE در دنیا منسوخ شده، خطرناک و سرطان‌زاست اما آقایان به دلیل اینکه خودشان این ماده را تولید می‌کنند تولید آن را متوقف نمی‌کنند، البته اینکه سال آینده کارخانه تولید اتانول راه‌اندازی می‌شود خبر خوشی است و شاید آقایان دیگر بهانه‌ای که شما اتانول مورد نیاز ما را ندارید.

البته ما به آن‌ها پیشنهاد دادیم یک استان مثلا استان خوزستان را به عنوان پایلوت انتخاب کنند ما در ابتدا در حد یک استان E5 تحویل دهیم اما زیر بار نرفتند.

گفتند ساختار انتقال بنزین از باک به سمت قسمت مصرف در خودروهای ما برای اتانول مناسب نیست و باید بازنگری شود، گفتیم پس می‌توانیم پایلوت را در کیش پیاده کنیم که خودروها خارجی است.

* اراده‌ای برای جایگزینی بنزین با اتانول نیست

فارس: جلسه‌ای در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با حضور خودروسازان برگزار شد که اتفاقا در آن جلسه نیز بحث مناسب نبودن خودروهای داخلی برای استفاده از اتانول مطرح شد، درباره این قضیه توضیح دهید. 

آزدو: انجمن ما از سال ۸۲ در این زمینه قد برداشته است، خیلی کارها انجام شده و حتی در خودروی خودم از الکل ۹۹.۲ استفاده کردم و آسیبی ندیده است؛ اما ما به این نتیجه رسیدیم که اراده‌ای برای جایگزینی بنزین با اتانول نیست، به نظر ما تا این اراده محقق نشود تلاش‌های ما بیهوده است.

اگر از ما بخواهند امکانات زیرساختی و آمادگی را داریم که روزانه ۲۰۰ هزار لیتر اتانول تحویل دهیم؛ به نظرم اگر می‌خواهند به نتیجه مطلوب برسیم باید اراده ملی باشد و حاکمیت هم ورود کند.

تا زمانی که حاکمیت ورود نکند این قضیه ساماندهی نمی‌شود، دولت باید سرمایه‌گذاری کرده و به شرکت‌های پخش سوبسید بدهد.

ما ۱۵ سال است که در این زمینه تلاش کردیم اما نتیجه نگرفتیم و به نوعی ما را دور می‌زنند که از تلاش‌هایمان هم پشیمان شویم.

فیروزئی: در جلسه‌ای که من با مدیرعامل پالایش نفت داشتم گفتم ما در استان اصفهان حاضریم در زمینی نزدیک پالایشگاه اصفهان اتانول را تحویل دهیم، در جلسه با تحویل زمین به ما موافقت کردند اما پس از پایان جلسه این موافقت را پس گرفتند؛ اینگونه است که ما می‌گوییم اراده‌ای برای نجات بچه‌های این مملکت از آلودگی هوا نیست.

اصلا می‌گویند ما در کشور عرضه تولید اتانول سوختی نداریم، ما به آن‌ها می‌گوییم شما که همه چیز وارد می‌کنید این را هم وارد کنید؛ چرا این ماده را تولید نمی‌کنند؟ چون برایشان سود ندارد و جایی ورود می‌کنند که برایشان منفعت داشته باشد.

* ضرورت جایگزینی اتانول به جای بنزین

مقدسیان: آمار وحشتناکی در بحث آلودگی هوا داریم که تعطیلی زیاد مدارس نشان دهنده این آمار است، می‌توانیم این مسأله را بررسی کنیم که ضرورت جایگزینی بیواتانول چقدر احساس می‌شود و آیا واقعا در کاهش آلودگی هوا تاثیر دارد یا خیر.

پروین: محاسبات ساده‌ای انجام شده بود که دولت آماری داده بود که اعدادی به عنوان هزینه ناشی از آلودگی هوا در تهران و شهرهای بزرگ ایران اعلام کرده بود، به هر حال این تعطیلی‌ها و بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا هزینه‌هایی در بردارد، اگر ما این هزینه را صرف جایگزین کردن بنزین با اتانول در ناوگان حمل و نقل عمومی کلان‌شهرها کنیم هم سرمایه‌گذاری کردیم هم اشتغال ایجاد کردیم، تولید را بالا بردیم و به محیط زیست هم کمک کردیم و آلودگی را کاهش داده‌ایم.

به هر میزان اتانول سوختی جایگزین کنیم به همان میزان از آلودگی کم می‌شود و راه حل جامعی برای کاهش کل آلودگی نیست، ده‌ها راه حل وجود دارد که یکی از آن‌ها جایگزینی سوخت‌های فسیلی با سوخت‌های سوختی است.

هر چند درصد از بنزین مصرفی را که با اتانول جایگزین کنیم به همان میزان از آلودگی کاهش می‌یابد، حتی کشورهای همسایه که محدودیت‌هایی دارند یک سری کارهایی را شروع کردند ترکیه با ۲ درصد شروع کرده و حالا به ۳ درصد رسیده است یعنی ۳ درصد بنزین مصرفی‌اش را با اتانول جایگزین کرده است، در حال سرمایه‌گذاری و راه‌اندازی کارخانه‌های جدید برای رساندن ۳ درصد به ۵ درصد و بیشتر هستند، ما هم باید همین کار را انجام دهیم.

برای انجام تعهدی که کشورهای مختلف از جمله ایران در کنوانسیون‌ها داده‌اند باید آلودگی‌ها کاهش یابد که یکی از راه‌ها برای کاهش آلودگی همین جایگزینی اتانول سوختی است که با این کار بخشی از تعهدات نیز انجام می‌شود.یک بحث مسأله آلودگی هوای شهر است، ببینید یک کارخانه که راه بیفتد ۶۶ میلیون لیتر در سال اتانول تولید می‌شود، کارخانه بعدی همین‌طور؛ که به بازار آمدن این‌ها از میزان مصرف سوخت‌های فسیلی کاهش داده و از آلودگی هوا کم می‌کند.

همچنین دولت ما یک سری تعهدات داخلی برای خودش ایجاد کرده که تولید محصولات زیستی باید به یک مقدار معینی برسد، که البته محصولات دیگر زیستی نمی‌توانند به اندازه اتانول سوختی این هدف را محقق کنند.

مسأله دیگر بحث امنیت انرژی است، مواد اولیه کشاورزی مانند بنزین و محصولات دیگر مورد تحریم قرار نمی‌گیرد بنابراین ما می‌توانیم از طریق ذرت به اتانول برسیم، می‌شود ۶۰ درصد نشاسته آن به اتانول تبدیل شود و ۴۰ درصد بقیه که برای دام‌ها مفید است و ویتامین دارد خوراک دام شود.

* شرکت خارجی خریدار محصول پژوهشگران ایرانی

آزدو: من سؤالی از آقای پروین دارم، در حال حاضر ۱۵ سال از تلاش‌های ما برای جایگزینی اتانول می‌گذرد اما به دلیل نبود اراده در دولت ما به اجرای پایلوت برای یک شهر موفق نشدیم، شما فرمودید که می‌توانید در نخستین فاز ۲۰۰ هزار لیتر روزانه اتانول تولید کنید، اگر پس از ۱۵ سال اراده‌ای برای استفاده محصولات‌ شما هم نبود چه می‌کنید؟ 

پروین: به دلیل اینکه ما با دولت هماهنگ کرده‌ایم به هر حال دولت از این محصول در یکی از بخش‌ها استفاده می‌کند.

اما این را بگویم که برای بازار محصول‌مان مشکلی نداریم، همین الان پیش قرارداد کارخانه با یک شرکت پاکستانی بسته شد( که البته مجبور به لغو شدیم).

همین حالا هم از ترکیه هم عراق و هم پاکستان برای تولیدات‌مان مشتری داریم، یعنی اگر دولت ایران نخواهد از محصولات کارخانه استفاده کند بازار صادراتی آن وجود دارد و مشکلی نداریم، هیچ نگرانی در این زمینه برای ما وجود ندارد اما دولت ایران هم این مسأله را می‌داند که جایگزینی سوخت اتانول به جای بنزین بسیار ضروری است و این مسأله در جلسات مطرح شده اما در اجرا مشکل داریم.

صنایع دفاعی یکی از مصرف‌کننده‌های اتانول در دنیاست، امنیت انرژی، محیط زیست، سلامت مردم از دیگر کاربردهای این محصول است.

فیروزئی: من به صحبت آقای آزدو برمی‌گردم که اراده‌ای برای جایگزینی سوخت در کشور وجود ندارد، می‌خواهیم به زور قیمت بنزین مصرف بنزین را کم کنیم در حالیکه این طرح هیچ خروجی نداشت چرا که زیرساخت‌ها را نداریم، باید ناوگان حمل و نقل عمومی داشته باشیم تا مردم خودشان خودروی شخصی بیرون نیاورند، ما یک لاین دوچرخه سواری نداریم، برنامه‌ریزی نکرده‌ایم که مردم برای عدم استفاده از خودروی شخصی ترغیب شوند.

آلودگی شهرهای دیگر مانند اصفهان از تهران بدتر می‌شود و ما فقط طرح زوج و فرد یا گران کردن بنزین را داریم، راه کاهش آلودگی هوا گران کردن بنزین نیست، چرا من نباید فرزندم را در ماشین گرم خودم بنشانم و به مدرسه ببرم و خودم به محل کارم بروم؟ آیا وسیله بهتری به من ارائه شده است؟ چنین اراده‌ای وجود ندارد.

آقای پروین می‌گوید با شرکت پاکستانی قرارداد بسته که اتانول سوختی تولیدی‌ شرکت‌شان را بخرد، یعنی ما از شرکت‌های پاکستانی کمتر هستیم؟ حتی عراق در حال جایگزینی این سوخت است.

مقدسیان: یعنی در حال حاضر کشورهای عراق و پاکستان کشورهایی هستند که در حال جایگزینی سوخت اتانول هستند اما هنوز در کشور ما اراده‌ای برای انجام این کار نیست.

فیروزئی: در دنیا ۸۵ درصد اتانول تولیدی به مصرف سوخت می‌رسد ۱۵ درصد به سایر مصارف که آن هم نوشیدنی‌های الکلی است که ما این مصرف را نداریم و می‌توانیم ۱۰۰ درصد را به مصرف سوخت برسانیم.

اگر آقایان اراده کنند کارخانجات از خدا می‌خواهند که این کار را انجام دهند، ما هم به عنوان مشاور فنی مشاوره می‌دهیم تا حداقل یک قدم به جلو برداریم و کمی نفس بکشیم اما برنامه‌ریزی برای این کار وجود ندارد.

مقدسیان: بجز کشورهای توسعه یافته، کشورهای در حال توسعه هم به این قضیه وارد شده‌اند اما در کشور ما این کار صورت نگرفته است.

پروین: بیش از ۸۰ و چند درصد کشورهای دنیا از اتانول سوختی بهره‌گیری می‌کنند.

فیروزئی: من در خودروی ایرانی تست کردم مشکلی ایجاد نمی‌شود.

پروین: اصلا در دنیا خودرویی تولید نمی‌شود که بنزین با ۱۰ درصد اتانول نتواند مصرف کند، خودروهای ایران هم توان استفاده از ۵ درصد را دارد، اما دولت باید توجه داشته باشد در این زمینه هیچ راهی جز توجه و سرمایه‌گذاری دولت وجود ندارد.

البته بخش خصوصی پای کار است فقط می‌گوید بازاری که در انحصار دولت است برای محصولات این بخش تأمین شود یا اجازه دهند خودمان پمپ بنزین برای ارائه این سوخت را راه‌اندازی کنیم.

آزدو: ما آمادگی انجام این کار را داریم.

فیروزئی: من خواهش می‌کنم رسانه‌ها صدای ما را به گوش آقایان برسانند تا یک بار حرف دل ما تولیدکنندگان را بشنوند، جنس ما روی دست‌مان نمی‌ماند در نهایت به کشورهای دیگر صادر می‌کنیم اما دل‌مان نمی‌آید که بچه‌های کشورمان دچار بیماری شوند، چقدر آلودگی در حلق مردم وارد شود؟ اگر ایران با ما قرارداد ببندد آیا ما به جای شرکت پاکستانی ایران را ترجیح نمی‌دهیم؟ اگر دولت بخواهد ما آمادگی تأمین اتانول سوختی را داریم، ما می‌گوییم خودمان سرمایه‌گذاری را هم انجام می‌دهیم اما از ما بخرند.

منبع: فارس