انواع مصالح نمای ساختمان (ویژگی و معایب)

نمای ساختمان یکی از جنبه‌های حیاتی در طراحی و ظاهر ساختمان‌ها می‌باشد. طراحی نما به عنوان یکی از مهمترین عناصر در خلق چارچوب کلی برای بقیه اجزا و عناصر ساختمان تلقی می‌شود. عناصری چون پنجره‌ها، درب‌ها، مصالح مورد استفاده، ترکیب رنگ‌ها، ساختارهای افقی و عمودی، و عناصر تزئینی باید با دقت و هماهنگی به کار گرفته شوند. مصالح متنوعی نیز در طراحی نما می‌توانند به کار روند، از جمله آجرهای متنوع، سنگ، سنگ‌های تزئینی، سیمان و گچ. این مقاله به بررسی و معرفی انواع مصالحی که در طراحی نما مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌پردازد.

مصالح کاربردی نما در طول تاریخ

مصالح کاربردی در نمای ساختمان در طول تاریخ نقش‌های متعددی ایفا کرده‌اند. مهمترین نقش نما در ساختمان، حفاظت از ساختمان در برابر تاثیرات جوی و اقلیمی است. عدم وجود منافذ در ساختمان می‌تواند از عوامل طبیعی مثل باد، باران، گرما و سرما جلوگیری می‌کند. با توجه به افزایش نیاز انسان به ارتباط با محیط خارجی و ایجاد پنجره‌ها در دیواره‌ها، نیاز به پوشش نمای دیگری برای افزایش حفاظت است.

ایرانیان در طول تاریخ از مصالح مختلفی مانند گچ و آهک برای ایجاد نما استفاده کرده‌اند. دقت و هنر معماران و سازندگان ایرانی را می‌توان در بناهای تاریخی مانند مساجد جامع در شهرهایی از جمله شیراز، تبریز و اصفهان و نیز در عمارت‌ها، بقعه‌ها، مقبره‌ها و بسیاری دیگر از بناهای تاریخی و قدیمی ایرانی مشاهده کرد. نمای ساختمان در شکل‌دهی شهر نقش بسیار مهمی دارد. از این رو، در طراحی نما ساختمان‌ها باید به همسانی نمای شهری توجه شود.

در غیر این صورت، ناهمگونی و اختلاف‌های غیرقابل جبرانی در سطح شهر ایجاد می‌شود و به تبع آن، بی‌هویتی و تضاد شهری به وجود می‌آید. قبل از مطالعه اهداف و انواع نماها، باید به نکته مهمی اشاره کنیم که هر نمایی که با هر نوع مصالح ساختمانی استفاده می‌شود، باید به صورت کاملاً صحیح و مبتنی بر اصول نگهداری شود. در صورتی که نما آسیب ببیند، باید بخش‌های آسیب دیده به درستی بازسازی شوند تا از وقوع صدمات جدی‌تر جلوگیری و جلوه اصلی ساختمان حفظ و احیا گردد.

ویژگی‌های فنی نمای ساختمان

یکی از ویژگی‌های مهم در طراحی نمای ساختمان، عایقی بودن نسبت به سرما و گرما می‌باشد. مصالح مختلف ساختمانی دارای ضریب انتقال حرارت و ظرفیت گرمایی ویژه‌ای متفاوت هستند که تأثیر مستقیمی بر عملکرد حرارتی نما دارند. یک سیستم نمای موفق، نیازمند ترکیبی از زیبایی و بهره‌وری انرژی است. داشتن نمایی که دارای عملکرد حرارتی مؤثری باشد، می‌تواند مصرف انرژی را بهبود بخشد. بنابراین، در طراحی نمای ساختمان، انتخاب مصالحی با ضریب انتقال حرارتی کمتر بسیار حائز اهمیت است.

ویژگی عایقی نمای ساختمان به صدا

نمای ساختمان می‌تواند علاوه بر وظیفه زیباسازی، به عنوان یک عایق صوتی، موثر و مناسب عمل کند. این ویژگی به ویژه برای ساختمان‌های واقع در شهرهای بزرگ صنعتی و تجاری یا نزدیک به مسیرهای گذر اصلی بسیار حیاتی است. عوامل دیگری که در طراحی نما ساختمان باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

• مقاومت در برابر زلزله
• مقاومت در برابر ضربه
• مقاومت در برابر یخ‌زدگی
• مقاومت در برابر آتش‌سوزی
• مقاومت در برابر جداشدن و سقوط اجزای نما

نما باید به طور موازی با حفاظت از محیط داخل ساختمان، ارتباط مؤثری بین فضای داخل و بیرون ساختمان برقرار کند. برای مثال، باید امکان تابش نور به داخل و یا امکان لذت‌بردن از چشم‌انداز خارجی وجود داشته باشد. هر ساختمان به عنوان یک عنصر از فضای شهری در نظر گرفته می‌شود و نمای آن تأثیر بروی فضاهای عمومی دارد. زیبایی نما به هماهنگی با عناصر دیگر محیط و مکان وابسته است.

زیبایی نما

زیبایی نما جزء جداپذیر از هر ساختمان است و به عبارتی، جزء حیاتی آن محسوب می‌شود. همچنین، زیبایی و شکل‌دهی نما نشان‌دهنده هنر و توانایی مهندسان معمار و طراحان ساختمان است.

نمای ساختمان و شرایط محیطی

نمای هر ساختمان بسته به شرایط محیطی مختلف ممکن است متفاوت باشد. عواملی همچون آب و هوا، باد و طوفان، زلزله و درجه آلودگی هوا در مناطق مختلف تأثیرگذار بروی طراحی نما دارند. مصالح مورد استفاده در نماهای شهرهای بزرگ با آلودگی هوا بالا ممکن است با مصالحی که در نماهای شهرهای کوچک با هوای پاک استفاده می‌شود متفاوت باشد. همچنین، نماهای مخصوص به مناطق سردسیر باید مقاومت به یخ‌زدگی و عایقی در مقابل سرما و گرما را داشته باشند که با نماهای مخصوص به مناطق گرمسیر متفاوت است.

قیمت تمام شده نما

یکی از عوامل در انتخاب نما، قیمت نهایی آن می‌باشد. افزایش قیمت نما می‌تواند منجر به کاهش قابلیت خرید و محدود شدن دایره مصرف‌کنندگان نما گردد.

سرعت اجرای نما

در نظر گرفتن سرعت اجرای نما بسیار مهم است، زیرا به طولانی شدن زمان بهره‌برداری از یک پروژه ساختمانی می‌تواند عوامل افزایش هزینه و کاهش ارزش پروژه را به دنبال داشته باشد.

بررسی انواع نماهای رایج

با توجه به مشخصات فنی اشاره شده، در ادامه به توضیح مختصری در مورد انواع نماهای رایج و مزایا و معایب فنی و کاربردی آنها پرداخته می‌شود.

نمای آجری

از دیرباز، آجر به عنوان یکی از مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گرفته و امروزه نیز به دلیل مزایای فراوان خود، طراحان به طور مداوم از آن برای اجرای نماهای ساختمانی استفاده می‌کنند. آجرهای مورد استفاده برای نماهای آجری معمولاً با رنگ‌هایی مانند گلبهی، قرمز و ابلق در بازار موجود هستند. امروزه، در نماهای آجری از سیستم نمای خشک نیز استفاده می‌شود که در این روش از ملات برای اتصال آجرها به یکدیگر استفاده نمی‌شود. برای اتصال آجرها در این سیستم، از تجهیزات فلزی مثل ریل استفاده می‌شود.

مزایای نمای آجری:

ضریب انتقال حرارت پایین:آجر، به عنوان یک عامل عایق حرارتی و برودتی، می‌تواند به کاهش انتقال حرارت در ساختمان کمک کند.

تنوع و ثبات رنگ:نماهای آجری از تنوع و ثبات رنگ برخوردارند که به زیبایی و اصالت آنها افزوده می‌شود.

ایجاد حس نوستالژیک:نماهای آجری در فضاهای مدرن شهری می‌توانند حس نوستالژیک و اتصال به گذشته را به ارمغان آورند.

سرعت بالای اجرا:از آنجایی که نیاز به استفاده از ملات در نماهای آجری وجود ندارد، اجرای این سیستم با سرعت بیشتری انجام می‌شود.

نمای سنگی

در دهه‌های اخیر، با پیشرفت ماشین‌آلات در عملیات استخراج و فرآوری سنگ‌های ساختمانی، استفاده از نمای سنگی در ایران به طور چشمگیری افزایش یافته است. سنگ تراورتن به دلیل تنوع گسترده در رنگ‌ها و طرح‌های زیبای طبیعی خود، موفق به کسب جایگاه ویژه‌ای در میان سایر انواع سنگ‌ها شده است.

ویژگی‌های مثبت سنگ تراورتن شامل وجود خلل و فرج در سطح سنگ می‌شود که نصب آن را بسیار آسان می‌کند. زیرا ملات ماسه سیمان به راحتی به داخل این خلل و فرج نفوذ می‌کند و از جدا شدن سنگ از نما جلوگیری می‌کند. در مورد سایر انواع سنگ‌ها با سطوح صیقلی، برای جلوگیری از جدا شدن از نما و سقوط، آنها را با استفاده از ابزارهای مناسب به دیوار محکم می‌کنند.

مزایای نمای سنگی:

• ماندگاری رنگ و عدم جذب گرد و غبار
• مقاومت در برابر رطوبت
• تنوع در انتخاب رنگ و جنس سنگ
• اجرای سریع، آسان، و بدون نیاز به پاکسازی دستی

 

نمای کامپوزیتی

کامپوزیت نمااز دو لایه پوششی آلومینیوم با یک هسته پلی‌اتیلن تشکیل شده است. نمای کامپوزیتی به علت ماهیت ترکیبی خود از ویژگی‌های متنوعی بهره‌مند است، از جمله قابلیت تغییر شکل، سطوح صاف و یکدست و استحکام در مقابل شرایط جوی متغیر و توانایی عرضه در اشکال مختلف به مشتریان. پنل‌های آلومینیوم کامپوزیت می‌توانند بدون افت کیفیت و استحکام، به شکل‌های متنوعی طراحی شده و در نماها استفاده شوند.

مزایای نمای کامپوزیتی:

• مقاومت در برابر فرسایش
• تنوع در انتخاب رنگ، طرح و اندازه
• عایق صوتی و حرارتی
• مقاومت در برابر اشعه ماوراء بنفش

مبحث نما، نماسازی و طراحی نما در فرآیند معماری بنا همواره از اهمیت بنیادین برخوردار بوده و این روند با کمترین نوسان تا دهه‌های اخیر در هنر معماری تداوم یافته است. تنها در دهه‌ها و سال‌های پایانی قرن بیستم بود که چالشی اساسی در تلقی مرسوم و متداول از نما در طراحی معماری به‌وجود آمد. با این وجود، نما یکی از مؤثرترین عناصر تأثیرگذار بر کیفیت بصری یک بنا می‌باشد و شناخت اولیه هر فرد از بنا از این طریق صورت می‌گیرد.

بحث نما و مفهوم خاص آن از جایی شروع می‌شود که سطوح یا سطحی مهم و اصلی که به دلیل قرار گرفتن در معرض دید، بیشترین اطلاعات را در مورد حجم ساختمان ارائه می‌دهد، با آگاهی از خاصیت سطحی بودن و با توجه به سنجش ارزش این خاصیت ایجاد می‌شود. صاحب نظران هر یک در نسبت با نمای ساختمان وظایف و انتظاراتی چون حفاظت، ایجاد ارتباط (بین درون و برون، خلوت و شلوغ، خصوصی و عمومی، طبیعی و مصنوع)، معرفی بنا، تعریف یک جهت مشخص و…مطرح نموده‌اند که وجه مشترک همه آنها ارتباط با شهر و فضای شهری می‌باشد.

بدین ترتیب، نمای ساختمان در عرصه شهر نه در فردیت و استقلال بلکه در ترکیب وحدت با سایر ابنیه در فضایی که خیابان یا میدان نامیده می‌شود به دیده می‌آید و مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌گیرد. از این رو، نمای شهری نه از طریق یک معمار و در یک برهه زمانی خاص بلکه در طول زمان و بدست سازندگان متعددی شکل می‌گیرد. نمای شهری دیگر حاصل کنار هم قرار دادن نماهای تک بناها در یک راستا نیست و در ترکیب خود مفهومی فراتر را در ابعاد زیباشناسی، نشانه‌شناسی، معناشناسی و حتی عملکردی و زیست‌محیطی عینیت می‌بخشد.